Devletler şirketler gibi yönetilebilir mi? Söylemek ne kadar kolay olsa da devlet yapısı ile şirketlerin yapısı arasında oldukça önemli farkla bulunuyor. Mahfi Eğilmez konuyu açıklıyor...
Zaman zaman iş adamlarından duyarsınız: "Devleti şirket gibi yönetmek gerekir" derler. Çevrenizdeki çoğu kişi de "adam haklı" diyerek bu düşünceye destek olurlar. Çok az bir miktar insan da devletin şirket gibi yönetilmesinin mümkün olmayacağını söyler ama bu konuda çevresinden fazla bir destek bulamaz.
Şirketin patronu bellidir. Birden fazla sahibi olsa da, hatta halka açık bir şirket söz konusu da olsa, şirketleri ilgili kararları alıp bu kararları hayata geçiren bir başkan ve yönetim kurulu mevcuttur. Oysa devlet işlerinde patron belli değildir. Kısmen parlemento, kısmen hükümet, kısmen bürokrasi, kısmen denetim organları, kısmen de yargının etkisi vardır.
Devlet, şirketlerden farklı olarak vergi toplama yetkisine sahiptir. Oysa şirketler finansman sıkıntısına düşse böyle bir imkanları yoktur. Devletin borçlanmasıyla şirketin borçlanma şekilleri de farklıdır.
Devletler, şirketlere göre daha uzun vadeli ve daha ucuz maliyetler ile borçlanabilimekteler. Genelde şirketlerin kredibilitesi içinde bulundukları devletin kredi değerliliğiyle sınırlıdır. Şirketler sermayelerini halka açabilirler, hisse senedi çıkarabilirler. Devletlerin sermayesi olmadığı için böyle bir işlem gerçekleştiremezler.
Şirketler mal varlıklarının değerini bilirler ve bilançolarında gösterirler. O nedenle şirketlerin bir piyasa değeri vardır. Oysa devletler mal varlıklarının değerini tam olarak bilemezler. Ormanlar, sahiller devletin malı sayılır. Bunları değeri bir şekilde bilinemez. Yani devlet sahip olduğu nakit varlıkları ve tapulu gayrimenkullerin değerini bilse de tapulu olmayan gayrimenkullerinin değerini bilmez. Devletlerin bir piyasa değeri de bulumamaktadır.
Devletler ve şirketler arasında bulunan farklara çok daha fazlası eklenebilir. Tüm bu farklardan dolayı devletlerin şirket gibi, şirketlerin de devlet gibi yönetilmesi mümkün değildir.
